عوامل موثر بر قیمت طلا در ایران  

عوامل موثر بر قیمت طلا در ایران

هدف اصلی این مقاله ، بررسی بازار داخلی طلا و تشریح نحوه نوسانات آن و امکان ایجاد بازار سلف برای یک دوره سه ماهه، شش ماهه و حتی یکساله است.به این منظور ابتدا عوامل داخلی و بین المللی تعیین کننده قیمت طلا در بازار داخلی را مرور و سپس راجع به امکان ایجاد بازار سلف طلا بحث می کنیم.

عوامل تعین کننده قیمت طلا در بازار داخلی ایران عبارتند از: قیمت دلاری طلا در بازارهای بین المللی نرخ دلار در بازارهای آزادحمایت های نقدی و سفته بازی قیمت دلاری طلا در بازارهای بین المللی قیمت طلا برحسب دلار در بازارهای بین المللی در هر لحظه از زمان تعیین می شود،می توان به عنوان نتیجه فعل و انفعالات نیروی عرضه و تقاضا برای طلا در هر دوره زمانی مشخص دانست که تحت تاثیر عواملی چون هزینه تولید، سیاست های حمایت ازتولیدکنندگان ، نرخ بهره در امریکا و اروپا، نرخهای برابری ارزها، رشد اقتصاد جهانی ، قیمت جهانی نفت ، سیاست بانک های مرکزی در گرایش به سمت افزایش یا کاهش ذخایر طلا، قیمت فلزات همگروه قرار دارد. این قیمت دارای سه مشخصه است : اولا به دلار امریکاست ، ثانیا بر حسب واحد اونس است ، ثالثا حجم معاملات هر صد اونس است که البته با تعدیلاتی می توان معادل ریالی آن را محاسبه کرد بازارهای طلای ایران به طور مستقیم متاثر از قیمت های بین المللی این فلز است و نوسان در قیمت های بین المللی طلا ظرف چند ثانیه ، بازار داخلی طلا در ایران را دچار تحول می کند.

پس قیمت بین المللی طلا به عنوان یک متغیر برون زا در سطح بازار داخلی طلا خودنمایی می کند. البته با به کارگیری سیاست خاصی، این متغیر برون زا قابلیت تبدیل به یک متغیر برون زای بدون ریسک را داراست.قیمت دلاری طلا در سطح بین المللی با توجه به اختلاف ساعت در هر لحظه از زمان در نتیجه فعل و انفعالات نیروی عرضه و تقاضا تعیین می شود. این قیمت ابتدا در ساعات اولیه بامداد ایران در هنگ کنگ و شرق آسیا تعیین و سپس در لندن و در نهایت در بازار پرنوسان نیویورک مشخص می شود. قیمتی که در بازار بین المللی تعیین می شود، دارای ویژگی های ذکر شده در بخش قبل است و برای تبدل آن به قیمت بر حسب ریال ، عیار و مثقال باید محاسبات لازم را انجام داد.بنابراین قیمت طلا به عنوان یک ارز، ناچار به رعایت اصول بین المللی خود است .

با توجه به مسائل مربوط به طلا در ایران ، معمولا بر حسب شرایط زمانی و فصلی و انتظارات بازار داخلی در مورد شرایط کلی اقتصاد، قیمت ریالی هر مثقال طلای 705 که در بازار داخلی داد و ستد می شود، بالاتر از قیمت ریالی هر مثقال طلا است که براساس اونس جهانی محاسبه می گردد. این اختلاف ناشی از مسائل ذکر شده است و معمولا در فاصله صفر تا8 درصد در نوسان است و در زمان های بسیار نادر، آن هم در مواقعی که طلای جهانی افزایش شدیدی داشته باشد، منفی است .شرایط فصلی ، حمایت های نقدی و سفته بازی این عوامل بر سطح ایکس اثرگذار هستند.

شرایط فصلی شرایطی همانند اواخر سال یا ایام خاصی است که در فرهنگ دینی و ملی وجود دارند و بر سطح ایکس موثرند. حمایت های نقدی همانند آنچه در بازارهای بین المللی ارز و یا طلا حاکم است ، به شرایطی اطلاق می شود که دارندگان طلا و یا ارز برای جلوگیری از ضرر ناشی از کاهش قیمت ارز و یا طلا به آن مبادرت می کنند. در این شرایط طلا و یا ارز به خوبی تحت حمایت خریدهای نقدی قرار می گیرد و زمانی که قیمت های نقدی در سطح خاصی حفظ شد، دارندگان طلا با فروشهای سلف ، سعی در تخلیه موجودی خود می کنند هر چند این سیاست در وهله اول بسیار واضح است، اما مقابله با آن در عمل بسیار مشکل است در مواقع دیگر فعالیت های سفته بازی تا حدودی بر قیمت نهایی اثر می گذارد و آن مربوط به زمانهای تسویه ، فروش و یا خرید سلف است .

در این زمان چنان چه قدرت های بازار چه در سطح بین المللی و یا داخلی منافع خود را در خطر ببینند، به این فعالیت مبادرت می کنند. به طور مثال زمانی که قدرت های بازار در زمان های قبل اقدام به فروش یکپارچه کرده باشند، در تاریخ سر رسید تحویل جنس به مشتری و با توجه به اطلاع از ناتوانی مشتری خود برای حمایت نقدی ، طلا را آن چنان پایین می آورند که خریداران را مجبور به تسلیم کنند؛ این خاصیت همانند یک جنگ واقعی است.بنابراین قیمت طلا در بازار داخلی در درجه اول تحت تاثیر قیمت اونس جهانی و نرخ دلار برحسب ریال است و در درجه دوم تحت تاثیر فعالیت های سفته بازی ، حمایت های نقدی و شرایط فصلی است . اونس جهانی یک متغیر برون زاست ؛ اما با تدبیر خاصی می توان از ریسک ناشی از نوسانات آن به طور کامل در امان بود. به همین دلیل بازار سلف طلا تنها تحت تاثیر یک متغیر یعنی نرخ دلار برحسب ریال قرار می گیرد و می توان بازار سلف طلا را به یک بازار سلف ارز در مقیاس کوچک تعبیر کرد و به این لحاظ ایجاد بازار سلف طلا از جهات متعددی دارای اهمیت است:آزمونی برای ایجاد بازار سلف ارزتک نرخی کردن ارز بخشی از مجموعه برنامه های اقتصادی است که به نام تعدیل اقتصادی معروف است و از اوایل سال 1372 به طور رسمی از سوی بانک مرکزی به مرحله عمل درآمد. بانک مرکزی با اتخاذ سیاست تک نرخی ارز بر این باور بوده و هست که پول ملی ، به یک پول بین المللی مبدل شود. برای دستیابی به چنین هدفی باید آینده نرخ نقدی تا حدودی روشن شود و این مهم جز از طریق بازار سلف ارز میسر نیست . البته ایجاد بازار سلف ارز مستلزم آزمایش و مشاهده نتایج حاصل از آن است که بازار سلف طلا می تواند آزمایش قابل قبولی باشد.

تثبیت کننده بازار و یکی از ابزارهای بخش ارزی دولت به طور معمول در تمامی کشورهای جهان ، طلا به عنوان یکی از دارایی های ارزی دولت محسوب و در نتیجه مشمول سیاست های ترکیب دارایی های ارزی می شود. از سوی دیگر مهمترین پرسشی که برای سیاستگذاران مطرح است ، چگونگی ثبات بخشیدن به بازار ارز شناور و ایجاد اطمینان درمیان مردم است . بازار طلا نیز به عنوان یک نوع ارز و یک قسم از دارایی های ارزی بانک مرکزی، از این قاعده مستثنی نیست.آنچه که خط مشی سیاست ارزی دولت در خصوص طلا و در آینده نزدیک ارز منهای طلا را تشکیل می دهد، عبارت است از طرفداری از یک بازار ارزی و طلای هدایت نشده ؛ چرا که در رژیم شناور نرخ تعادلی تابعی از عرضه و تقاضای بازار بوده و به طور مرتب در نوسان است در این صورت دولت باید به کمک ابزاری ، جهت و دورنمای نوسان های ارزی را به طور کلی برای همگان روشن کند و در حقیقت انتظارهای اقتصادی افراد و به خصوص انتظارهای سفته بازی تثبیت شده و منجر به ایجاد محیطی توام با ثبات نسبی برایبرنامه ریزی تولیدی ، صادرات و واردات شود و هر کس در زمینه اقتصادی با آسودگی خاطر بتواند به فعالیت های خود ادامه دهد.تشکیل بازار سلف طلا و در صورت موفقیت آمیز بودن و در پی آن ایجاد بازار سلف ارز به عنوان مکانیسمی مهم ، می تواند تثبیت کننده بازار و یکی از ابزارهای سیاست های ارزی دولت به شمار آید این مهم زمانی اهمیت بیشتری می یابد که وضعیت بازار ارز در ایران بررسی شود این بازار کاملا متفاوت از سایر کشورهاست .

اولا در بازار ارز، عرضه کننده اصلی ارز، دولت و نه بخش خصوصی است ، ثانیا دولت به درآمد ارزی به عنوان منبعی برای تامین مالی بودجه خود می نگرد. در این بازار، تقاضاکننده را بخش دولتی و خصوصی تشکیل می دهد. البته تقاضای بخش خصوصی به دو جزء تقاضای بازرگانی و سفته بازی برای ارز تجزیه می شود که در مورد ایران ، تقاضای سفته بازی تاثیر مهمی بر نرخ ارز و طلا میتواند داشته باشد.نرخ سلف به عنوان یک شاخص پیش بینی کننده نرخ سلف می بایست منعکس کننده تمام اطلاعات روند نرخ ارز و یا طلا در آینده باشد. به این معنی که نرخ سلف باید بهترین پیش بینی کننده روند نرخ نقدی در آینده باشد؛ اگر بازار بخواهد کارآیی داشته باشد. در غیر این صورت ، افراد از اطلاعات استفاده نشده به منظور سفته بازی سودآور می توانند بهره جویند. آیا نرخ سلف به عنوان یک شاخص پیش بینی کننده می تواند مورد استفاده قرار گیرد؛ نه ، خیلی زیاد.

بدین معنا که نرخ سلف معمولا با نرخ نقدی آینده به میزان زیادی متفاوت خواهد بود، اما این خطاها معمولا به طور منظم اتفاق نمی افتد. بسیاری از اقتصاددانان ، توانایی نرخ سلف را در پیش بینی نرخ نقدی آینده مورد بررسی قرار داده اند. این بررسی ها حکایت از آن دارد که نرخ سلف ، مصرف صحیح درباره آینده نرخ نقدی نیست ، اما تقریبا به عنوان تخمین زننده آینده نرخ نقد می تواند عمل کند.هزینه یا سود هر واحد ارز خارجی یا طلا از سلف ، عبارت است از تفاوت بین نرخ سلف و نرخ نقد که در تاریخ آینده مربوطه وجود دارد به علت این که هیچ کس نمی تواند آینده نرخ نقد را در زمانی که قرارداد سلف منعقد می شود با دقت تعیین کند، در نتیجه هزینه یا سود سلف نمی تواند شناخته شود.

عدم اطمینان درباره آینده است که تجار را وامی دارد به قرارداد آینده متوسل شوند، این که نرخ سلف دارای جایزه یا تخفیف باشد، بحثی است که ارتباط مستقیم باعرضه کننده اصلی آن یعنی دولت و یاختار کسری بودجه دولت دارد.در صورت موفقیت آمیز بودن نتایج حاصله از بازار سلف طلا )که در حقیقت با پوشش ریسک حاصل از نوسانات بین المللی طلا به یک نمونه بازار سلف ارز تبدیل می شود( می توان در آینده نزدیک به ایجاد بازار تمام و کمال سلف ارز که در دستور کار بانک مرکزی نیز قرار دارد، اقدام کرد در این صورت بازار سلف ایجادی بر ساختار کسری بودجه دولت تاثیرگذار خواهد بود.

منبع:

شبکه اطلاع رسانی طلا، جواهر و سکه تهران