حسابداری صنعتی  

اهمیت حسابداری بهای تمام شده:

در واقع حسابداری صنعتی یا حسابداری بهای تمام شده یک ابزار بسیار مهم در اختیار مدیریت می باشد تا مدیران را در برنامه ریزی، کنترل و نظارت و بررسی نتایج فعالیتها، یاری نماید.

مدیران با استفاده از حسابداری صنعتی، یا حسابداری بهای تمام شده، بهای تولیدات را محاسبه می‌کنند و کنترل خود را بر روی هزینه‌های مواد، دستمزد و سایر هزینه‌های تولید اعمال می‌کنند. مدیران اگر گزارشات دقیق و صحیحی از عوامل هزینه نداشته باشند در تصمیم گیری برای افزایش تولید یا سایر تصمیم گیری‌ها و راه انجام تصمیمات خود با مشکل مواجه خواهند شد. بنابراین دو هدف اصلی سیستم حسابداری صنعتی، فراهم کردن اطلاعات مورد نیاز برای برنامه ریزی، کنترل و ارزیابی عملکرد تولید و تهیه صحیح و دقیق اطلاعات بهای تمام شده محصولات برای تصمیم گیری درباره ترکیب و قیمت محصولات است. بنا بر آنچه گفته شد، سیستم اطلاعاتی باید قادر باشد اطلاعات مربوط به هزینه های تولید را از دوایر مختلف گردآوری و به محصولات مختلف تخصیص دهد. بنابراین استفاده از سیستم‌های اطلاعاتی یکپارچه (ERP) که بتواند این اطلاعات را از دوایر مختلف به صورت دقیق گردآوری کند، لازم  و ضروری است.

کاربرد حسابداری بهای تمام شده:

گاهی تصور می‌شود کاربرد حسابداری صنعتی و بهای تمام شده محدود به کارخانجات و صنایع تولیدی می‌باشد هرچند شاید مشهورترین کاربرد آن در این جهت باشد ولی سایر مؤسسات نیز از حسابداری بهای تمام شده بهره برده و از روشهای حسابداری بهای تمام شده در بانک‌ها، شرکت‌های بیمه، عمده‌فروشی‌ها، شرکت‌های حمل و نقل، شرکت‌های هواپیمایی، دانشگاه‌ها و بیمارستان‌ها در جهت کارایی بیشتر استفاده می‌گردد.

فهرست حساب ها در مؤسسات تولیدی و حسابداری صنعتی:

می دانید در مؤسسات تولیدی همچون سایر مؤسسات ) خدماتی و بازرگانی( به جهت گزارشگری،

اطالعات مالی باید جمع آوری، شناسایی و به منظور ثبت در دفاتر روزنامه، و انتقال به حساب های

دفتر کل کدگذاری شوند بنابراین الزم است فهرست مناسب حساب ها تهیه شود و حساب ها به شکلی

کدگذاری شوند که جریان و ارتباط هزینه ها و مخارج را به طور مستقیم با افراد مسئول هزینه نشان

دهد.

با در نظر داشتن موارد فوق الذکر به طور معمول فهرست حساب ها به دو قسمت کلی زیر تقسیم می

گردد.

1 – حساب های ترازنامه ای یعنی در واقع دارائی ها، بدهی ها و سرمایه

2 – حساب های صورت حساب سود و زیان یعنی فروش، بهای تمام شده فروش رفته، سایر درآمدها و

هزینه ها

حسابداری صنعتی جامع :

حسابداری صنعتی جامع (FCA) به طور کلی فرآیند جمع آوری و ارائه اطلاعات (هم هزینه ها و هم درآمدها) مورد نیاز جهت تصمیم گیری اطلاق می شود.

حسابداری صنعتی جامع در برگیرنده چند مفهوم کلیدی است که آن را از تکنیک های استاندارد حسابداری متمایز می کند. موارد زیر اصول اساسی FCA را مشخص می کنند:

۱- حسابداری هزینه ها، نه فقط مخارج و پرداخت ها.

۲- حسابداری هزینه های پنهان و ظاهری

۳- حسابداری هزینه های غیر مستقیم و سربار

۴- حسابداری مخارج گذشته و آینده.

۵- حسابداری هزینه ها بر طبق چرخه عمر محصول

برای تخصیصی هزینه ها به محصولات مختلف از دو روش هزینه یابی سفارش کار و یا هزینه یابی مرحله ای استفاده می‌شود. در هزینه یابی سفارش کار، هزینه های هر سفارش به صورت مجزا نگه داری می‌شود. در مقابل در روش هزینه یابی مرحله ای، جمع هزینه ها برای تمامی تولیدات گردآوری و سپس میانگین هزینه ها به هر کالا تخصیص داده می‌شود.

به منظور جمع آوری داده ها در این مرحله، لازم است سیستم اطلاعاتی با چرخه های مختلف تعامل داشته باشد. اطلاعات مربوط به مواد اولیه بر اساس مستندات نقل و انتقال موجودی‌ها از انبار به دوایر و در بین دوایر مختلف گردآوری می‌شود. استفاده از فناوری RFID امکان گردآوری آسان داده‌ها را به محض هر گونه نقل و انتقالی فراهم می‌کند. داده های مربوط به مواد مستقیم توسط چرخه مخارج گردآوری می شو داده های مربوط به دستمزد مستقیم نیز توسط چرخه حقوق و دستمزد گردآوری و در اختیار چرخه تولید قرار داده می‌شود. سربار کارخانه شامل تمام هزینه‌هایی است که به آسانی قابل شناسایی و تخصیص به سفارش‌ها و کالاهای مشخصی نیست. بیشتر این هزینه ها به جز حقوق سرپرستان که توسط چرخه حقوق و دستمزد گردآوری و پردازش می‌شود.

تهدیدها و کنترل های مرحله حسابداری صنعتی:

اتکا بر اطلاعات ارائه شده توسط سیستم حسابداری صنعتی و اهمیت آن در حفظ شرکت موجب شده که حساسیت‌های خاصی در این مرحله وجود داشته باشد و این مرحله با تهدیدهای مشخصی رو به رو باشد. به همین منظور در این قسمت تهدیدهایی را که ایده حسابداری صنعتی با آن مواجه است را معرفی و کنترل‌هایی برای مقابله با این تهدیدها پیشنهاد می‌شود.

داده های نامعتبر: بهای تمام شده محاسبه شده توسط سیستم حسابداری صنعتی نقش مهمی در قیمت گذاری کالاها و حفظ شرکت در شرایط رقابتی دارد. بنابراین چنان چه به هر دلیلی داده های نامعتبر و اشتباه در محاسبات وارد شود. این اطلاعات اشتباه موجب تصمیم گیری‌های اشتباه در مورد چگونگی انتخاب بهترین محصول برای تولید و قیمت گذاری محصولات می‌شود. قیمت گذاری اشتباه می‌تواند موجب از دست دادن مشتریان و پیش افتادن رقبا شود. یکپارچه سازی سیستم‌های مختلف موجب می‌شود داده‌های مورد نیاز در واحد حسابداری صنعتی، به راحتی از منابع مختلف گردآوری شود. در این صورت امکان بروز اشتباه‌هایی که ممکن است در هنگام گردآوری اطلاعات از سیستم‌های مختلف رخ دهد، کاهش می یابد. بنابراین استفاده از سیستم‌های ERP می‌تواند در کارایی و اثربخشی فعالیتهای حسابداری صنعتی بسیار موثر باشد. در این مرحله استفاده از روش‌های کنترل اعتبار داده ها نیز دارای اهمیت است. چنانچه پردازش صورت گرفته به صورت صحیح انجام نشده باشد، با تهدید تهیه گزارش‌های گمراه کننده و تصمیم گیری بر پایه اطلاعات اشتباه مواجه خواهیم شد. لذا استفاده از روش‌های کنترل پردازش مانند جمع‌های دسته ای، جمع‌های درهم، تطبیق داده‌ها با واقعیت‌های موجود و سایر روش‌های معرفی شده در فصول قبل ضروری است.

تخصیصی نامناسب هزینه های سربار: یکی از انتقادات وارده به سیستم حسابداری صنعتی سنتی، تخصیص نامناسب هزینه‌های سربار است. در سیستم‌های سنتی معمولاً هزینه ها با استفاده از مبناهایی مانند ساعت کار مستقیم تخصیص داده می‌شود، در حالی که وقوع بیشتر هزینه های سربار ربطی به ساعات کار مستقیم ندارد. بنابراین توجه به مبنای تخصیصی هزینه های سربار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. عدم توجه به این مسئله می‌تواند بهای تمام شده محصولات را به شدت تحریف کند. به منظور تخصیص مناسب هزینه های سربار می‌توان از روش هزینه یابی 2 مبنای فعالیت استفاده  این روشی برای تخصیص هزینه‌ها از مبناهای مختلفی استفاده می‌شود در واقع به جای تکیه بر یک مبنا، از محرکه‌ای واقعه‌ی هزینه که در تغییر هزینه دخیل هستند، استفاده می‌شود در ادامه فصل بیشتر به معرفی روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت خواهیم پرداخت.

گزارش های گمراه کننده: اشتباه در ثبت اطلاعات و تهیه گزارش‌ها و صورت‌های مالی بر پایه اطلاعات اشتباه می‌تواند تجزیه و تحلیل عملکرد گذاشته شرکت و مطلوبیت سرمایه گذاری‌های آینده را مخدوش و تحریف کند. بنابراین چنان چه دار دایره حسابداری صنعتی اطلاعات اشتباه بهای تمام شده محاسبه شود، تجزیه و تحلیل‌ها بر مبنای اطلاعات اشتباه انجام می‌شود. لذا استفاده از معیارهای عملکرد نوین مانند معیارهای کنترل کیفیت، توصیه می‌شود. در باره ارزیابی و کنترل کیفیت در کادر شماره ۱۴-۱ مطالبی ارائه شده است.

منابع:

کتاب سیستم های اطلاعاتی دکتر مهدی مرادی

دانشنامه آزاد ویکی پدیا

حسابداری صنعتی دانشگاه آزاد واحد امیدیه