تلاش برای رسیدن به سرعت مناسب در عملیات، از تازه ترین اقدامات انجام شده برای کسب مزیت رقابتی است. در دهه گذشته، دامنه وسیعی از فلسفه های استراتژیک و عملیاتی ایجاد شده اند تا سازمان های کسب وکار امروز را متناسب با فضای بازار جهانیِ با رقابت بسیار شدید، منعطف سازند.
اعتبار هدیه بگیرید و مشارکت کنید
با اعتبار هدیه، از خدمات ویژه استفاده کنید
در بازارکار حسابداری و مالی بدرخشید
خدمات مالی و حسابداری خود را معرفی کنید
این فلسفه ها، شامل رقابت مبتنی بر زمان، مدیریت کیفیت جامع، برون سپاری منابع، بازمهندسی کسب و کار و مدیریت تغییر می شود. این اصول و فلسفه ها و ابزارهای مرتبط با آنها، شکل دهنده استراتژی های عملیاتی و کسب و کار برای رهبری کسب وکار در بخش های تولیدی و خدماتی در اقتصاد جهانی هستند. استراتژی‌هایی که مبتنی بر این فلسفه ها هستند، به عنوان تنها جهت گیری استراتژیک شرکت ها یا به عنوان مکملی برای جایگاه استراتژیک سنتی هستندکه بر استراتژی های عمومی رهبری هزینه، تمایز و تمرکز، مبتنی هستند.
از اوایل دهه ۱۹۹۰ ، مفهوم رقابت مبتنی بر زمان که توسط «هوت» و « استاک» مطرح شد، به یکی از اثر بخش ترین استراتژی ها برای کسب مزیب رقابتی منحصر به فرد مبدل شده است.
تعیین برنامه زمان بندی و توالی عملیات در چرخه تولید از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و به عنوان یکی از عوامل کلیدی موفقیت در هر سازمان تولیدی، نقش مهم و موثری دارد. زمان بندی تولید موجب جلوگیری از انباشت سرمایه، تقلیل ضایعات، کاهش و یا حذف زمان بیکاری ماشین آلا ت و تلاش برای استفاده بهتر ازآن ها به منظور پاسخگویی به موقع به سفارشهای مشتریان و تأمین مواد اولیه و آرایی و دسترسی به اهداف سازمانی دارد.
تولید و ساخت مبتنی بر زمان، به عنوان یک رویکرد منطقی برای مدیریت تولید و عملیات مطرح شده است وهمچنین یک جهت گیری مبتنی بر زمان را در شرکت های تولید و ساخت مستقر می کند. لازم است که شرکت های تولیدی، ارکان این مفهوم را به مدیریت عملیات خود منتقل کنند. اتخاذ یک استراتژی مبتنی برزمان می تواند برای سنجش قابلیت ایجاد ارزش افزوده سازمان و شناسایی محدودیتها و موانع کاربردداشته باشد.استراتژی مبتنی بر زمان ، تمرکز سازمان رابرمسائل مهم و مرتبط سوق می‌دهد نه اینکه به مسائل خارجی و نامربوط توجه کند. چنین استراتژی می تواند مزیت رقابتی واقعی خلق کند. البته برای استقرار این استراتژی، زیرساختها و سیستم های سازمانی مناسب لازم است. زیرساخت ، برخلاف افراد،محصولات و سهم بازار، قابل رقابت نیست.
سازمانی که بتواند محصولات متنوعی را دربازه زمانی کمتری با یک سطحی از هزینه قابل رقابت برای مشتریان خود فراهم آورد،سازمان موفقی خواهدبود. سیستم های مبتنی بر زمان با تمرکز بر تسریع زمان فرایندها، منجر به کاهش در زمان کلی تحویل خواهندشد. در نتیجه سطح موجودی کاهش پیدا خواهدکردو امکان افزایش سرعت پاسخگویی فراهم می شود.
امروزه اغلب کارخانجات بدون استفاده از روشهای علمی برنامه ریزی تولید، مشغول به کار می‌شوند و لذا با مسائل مختلفی مانند وقفه های متناوب در تولید، عدم وجود پیش بینی در خصوص مواد اولیه مورد نیاز و مدت زمان لازم برای تولید، عدم توانایی تصمیم گیری در خصوص ترکیب تولید و غیره مواجه هستند. بنابراین، آشنایی با روشهای مختلف برنامه ریزی تولید از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که نباید از آن غافل شد.
در این مقاله سه روش مهم برنامه ریزی تولید را معرفی می‌کنیم.
1) برنامه ریزی منابع تولید: برنامه ریزی منابع برای مدیریت یک فرآیند تولید به کار گرفته می‌شود. هدف این سیستم کاهش نقدینگی مورد نیاز برای یک سازمان تولید کننده است. در سازمانهای تولید کننده مبالغ هنگفتی از نقدینگی در انبار سازی مواد و قطعات در حین ساخت و در انتظار برای تولید، درگیر می‌شوند. برنامه ریزی منابع تولید سعی در به حداقل رساندن این رکود نقدینگی دارد. ایده اصلی در برنامه ریزی منابع تولید به این ترتیب است که گروه فروش و بازاریابی تعداد محصولاتی که در آینده به فروش خواهد رساند را پیش بینی میکند و سیستم برنامه ریزی منابع تولید هم سعی در تطابق ظرفیت موجود و نیازهای اولیه با فروش پیش بینی شده دارد. سیستمهای برنامه ریزی منابع تولید معمولاً تولید رانشی نامیده می‌شوند، زیرا در این سیستم‌ها کالاها بر اساسی انتظار تقاضای مشتری تولید می‌شوند.
2) تولید به هنگام : هدف تولید به هنگام حداقل کردن یا حذف موجودی مواد اولیه، کار در جریان ساخت و کالای ساخته شده است. آنچه برای برنامه ریزی و کنترل در این روش دخیل است. تنها تقاضای مشتری است. بنابراین کالاها بنا به تقاضای مشتریان تولید می‌شود. این روش تولید کششی نیز نامیده می‌شود. تولید به هنگام سعی در توسعه روابطی پایدار با فروشندگان و در صورت امکان تأثیر و نفوذ بر فرایند تولیدی آنها به منظور دستیابی به تحویل به موقع مواد اولیه و اقلام خریداری شده دارد. لذا در این رویکرد بحث برنامه ریزی مواد بسیار کم رنگ است و عوامل محیطی که از عوامل بسیار تأثیرگذار در منابع تولید میباشد. نادیده گرفته شده و این را می‌توان به عنوان بزرگترین محدودیت این رویکرد در نظر گرفت.
3) تکنولوژی تولید بهینه: تکنولوژی تولید بهینه اساساً یک ابزار زمان بندی است و مانند برنامه ریزی منابع تولید تا حد زیادی بازمان سروکار دارد. با این حال مانند تولید به هنگام نگاهی دقیق به فرایند تولید دارد. همچنین تولید بهینه بر آن است تا از طریق انباشته های اصلاح شده فرایندی و انتقالی و تمرکز بر منابع گلوگاهی و غیره تا اندازه ای بر چگونگی تولید محصول تأثیر بگذارد.
موضوع
تکنولوژی تولید بهینه
برنامه ریزی منابع تولید
تولید به هنگام
هدف
اطمینان از این که تولید، تقاضای مشتریان را تامین می کند.
محل استفاده
مناسب کلیه محیط های تولیدی
تولید کارگاهی – تولید سفارشی
تولید تکراری
برنامه ریزی
ناشی از منابع- محدودیت
رانشی،ناشی از پیش بینی
کششی، ناشی از تقاضا
اندازه تولید
ممکن است در سرتاسر فرایند تولید متغییر باشد
انتخاب اندازه تولید بر اساس پیش بینی فروش و موازنه هزینه تولید با هزینه نگه داری
تولید بر اساس تقاضای مشتریان
موجودی
کم
زیاد
خیلی کم
زمان تولید
کوتاه
طولانی
خیلی کوتاه
مهارت های کاری
تا حدودی تخصصی، تمرکز بر کار گروهی، کارکنان جزء لاینفک کل سیستم می باشند
مهارت های تخصصی
چند مهارته، تمرکز بر روی کار گروهی
کنترل کیفیت
تاکید بر بهبود کیفیت از طریق کاهش کاهش موجودی و هوزمانی بهتر فرایند تولید
کاربرد تصادفی، چند ایستگاه بازرسی، مقدار مجاز برای ضایعات
کیفیت در منبع، کارگر مسئول کیفیت است، ضایعات صفر به عنوان هدف
تمرکز
افزایش نرخ خروجی و کاهش مخارج نگه داری موجودی و هزینه ها
بهبود برنامه ریزی و کنترل تولید
حذف تمامی ضایعات
محیط عملیاتی
فرایند متناوب یا دارای جریان تکراری
فرایند متناوب یا جریان تکراری
جریان تکراری
خصوصیات کلیدی
تاکید بر استفاده صددرصد از منابع گلوگاهی، کاهش موجودی با محدود کردن خروجی های تمام منابع بر مبنای ظرفیت گلوگاه و استفاده از اندازه های متغییر
تعیین سفارشهای ارسالی برنامه ریزی شده بر مبنای زمانهای تحویل استاندارد، نیاز به سیستم های پیچیده رایانه ای با پایگاههای اطلاعاتی قوی
کاهش موجودی از طریق تامین آن تنها به مقدار مورد نیاز - کاهش موجودی از طریق کاستن از اندازه دسته ها و زمان های راه اندازی – تاکید بر بهبود مستمر کنترل کیفی جامع و مشارکت کارکنان
قابلیت های برنامه ریزی و زمانبندی
حصول سریع به یک برنامه زمانبندی شده و مشروع با بکارگیری نرم افزار تولید بهینه – بکارگیری هر دو سیستم رانشی و کششی
نیاز به تدوین زمانبندی در سطح کارخانه – بکارگیری سیستم رانشی
فعال کردن سطح کارخانه با بکارگیری یک سیستم کششی
برنامه اصلی زمان بندی تولید، مقدار تولید هر محصول را در دوره برنامه ریزی نموده و زمان تولید آن را تعیین میکند. با توجه به سفارش های مشتریان و پیش بینی های فروش و همچنین میزان موجودی کالا می توان میزان تولید هر دوره را مشخص کرد. از برنامه اصلی زمان بندی تولید می توان برای تهیه صورتحساب های مواد که نیازهای مواد اولیه را برای تولید کالاهای مورد نظر تعیین میکند، استفاده کرد.
مثال: فرض کنید موجودی ابتدای دوره فروردین کالای الف ۱۰۰ واحد و موجودی پایان دوره بر اساسی سیاستهای شرکت باید معادل ۴۰٪ فروش پیش بینی شده دوره بعد باشد. چنانچه فروش پیش بینی شدہ چهار ماه اول سال به ترتیب 400 ، 350 ، 300 و 350 واحد باشد، تعداد تولید برنامه ریزی شده به شرح زیر محاسبه می‌شود:
با توجه به برنامه ریزی انجام شده، می توان سه سند را در در مرحله برنامه ریز تولید تکمیل کرد. سفارش تولید سندی است که، مجوز تولید مقدار معینی از کالای خاصی را به منظور تولید و تحویل در زمان و مکانی مشخص، تعیین میکند. در شرکتهای با رویکرد سفارش کالا، سفارش تولید از دایره درآمد و پس از دریافت درخواست مشتری برای دایره تولید ارسال می شود. درخواست مواد اولیه نیز سندی است که، مجوز انتقال مقدار مواد مورد نیاز از انبار به خط تولید کارخانه به منظور شروع عملیات تولید محصول است در نهایت فرم نقل و انتقال مواد نیز، فرمی است که در آن تمامی نقل و انتقالات مواد در دوایر و مراحل مختلف تولید، مستند می‌شود.
در مرحله برنامه ریزی تولید حسابداران می توانند در زمینه انتخاب بهترین شیوه برنامه ریزی تولید، راهنمایی‌های مناسبی را ارائه کنند. تحلیل هزینه - منفعت روشهای مختلف با استفاده از سیستمهای نویس موجب در نظر گرفتن تمامی جوانب تصمیم گیری می‌شود. استفاده از سیستمهای یکپارچه در دایره تولید نیز موجب می‌شود تا اطلاعات مورد نیاز برای این گونه تصمیم گیری‌ها به سرعت در درس تستر سری تصمیم گیرندگان قرار گیرد. حسابداران باید مطمئن شوند که سیستمهای اطلاعاتی طراحی شده اطلاعات مورد نیاز را به دقت گردآوری، طبقه بندی و گزارش میکند.
تهدیدها و کنترل های مرحله برنامه ریزی و برنامه زمانی تولید:
تولید بیش از اندازه یا تولید ناکافی تهدیدی است که به دلیل عدم برنامه ریزی دقیق و مناسب صورت می‌گیرد. تولید بیش از اندازه منجر به راکد شدن منابع سازمان در موجودی کالا می‌شود. علاوه بر ان، خطر ناباب شدن موجودی کالا، تحمیل هزینه های سنگین نگه داری و انبارداری کالاها از جمله عواقب این تهدید است که می‌تواند بر سودآوری شرکت تأثیر منفی گذاشته و همچنین تأمین مالی شرکت را با - چالش مواجه سازد.
تولید ناکافی نیز تهدیدی است که موجب از دست دادن مشتریان می‌شود. چنان چه کالاهای مورد درخواست به موقع تأمین نشود و یا کالاهای تولید شده به منظور عرضه، کمتر از تقاضاهای مشتریان باشد سهم بازار شرکت به شدت کاهش می یابد. برای مقابله با دو تهدید معرفی شده در این مرحله، ضروری است که با استفاده از روشهای برنامه ریزی دقیق تولید، مانع ایجاد کسری یا اضافی تولید شویم. بنابراین اصلاح و بهبود برنامه تولید می‌تواند به پیش بینی دقیق میزان فروش های اکنون و آینده کمک قابل توجهی کند.
به طور کلی روشهای کنترلی که به منظور مقابله با این تهدیدها می‌توان مورد استفاده قرار داد،عبارتند از:
- استفاده از سیستمهای برنامه ریزی کننده تولید: با توجه به این که وجود برنامه دقیق تولید مانع کسری یا اضافی تولید می‌شود، بهره گیری از سیستمهای هوشمند مانند سیستمهای خبره، شبکه های عصبی مصنوعی و عامل‌های هوشمند به منظور برنامه ریزی تولید می‌تواند کمک قابل توجهی در ایجاد یک برنامه دقیق و بی نقص ارائه کند.
- بازبینی و تأیید برنامه ها و سفارشهای تولید: چنان چه افراد غیرمجاز با نفوذ به سیستم زمان بندی تولید، اقدام به ثبت سفارشهای تولید ساختگی نمایند، منابع و امکانات سازمان برای سفارشهای نامعتبر صرف می‌شود؛ در واقع این موضوع نتیجه ای جز هدر رفت منابع سازمانی در بر ندارد. بنابراین ، تصویب صحیح و صدور مناسب مجوز برای سفارشهای تولید، یکی از کنترل‌های مهم به منظور پیشگیری از تولید کالاهای اضافی است . ایجاد کنترل های دسترسی مانند کلمه عبور، ماتریسی کنترل دسترسی و سایر کنترل های فیزیکی دسترسی، می‌تواند مانع مناسبی برای دستیابی افراد غیرمجاز به اطلاعات محرمانه زمان بندی تولید شود.
محدودیت دسترسی به سفارشهای تولید و برنامه های تولید: سفارشهای تولید و برنامه های تولید از جمله اطلاعات محرمانه چرخه تولید محسوب می‌شود که نباید برای افراد غیرمجاز افشا شود. برای مثال ممکن است یکی از کارمندان خاطی به منظور خراب کردن اعتبار شرکت برای مشتریان، اقدام به دست‌کاری سفارشهای مشتریان نماید. چنین اقدامی ممکن است منجر به تولید کمتر از سفارش و یا تولید کالاهای دیگر شود، در نتیجه کالاهای مورد درخواست مشتریان در موعد مقرر به آنان تحویل داده نمی‌شود. بنابراین ایجاد کنترل‌ها و محدودیت‌های دسترسی به سفارشهای تولید نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که نباید در این زمینه قصور شود.
منابع:
کتاب سیستم های اطلاعاتی دکتر مرادی
سایت اخبار ایران و جهان
ثبت نام و عضویت میز کار
