یکی از مفاهیم مهمی که سرمایه گذاران در بازار سرمایه با آن سروکار دارند، مفهوم افزایش سرمایه شرکت های سهامی و به تبع آن نحوه محاسبه مقدار سهام هر سرمایه گذار پس از این افزایش سرمایه است.در سامانه کدال و اطلاعیه های ناظر بازار بسیار دیده ایم که نماد شرکتی برای افزایش سرمایه متوقف و سپس بازگشایی شده.
اعتبار هدیه بگیرید و مشارکت کنید
با اعتبار هدیه، از خدمات ویژه استفاده کنید
در بازارکار حسابداری و مالی بدرخشید
خدمات مالی و حسابداری خود را معرفی کنید
است. در این مطلب تلاش خواهیم کرد تا موضوعات زیر را مورد بررسی قرار دهیم:
افزایش سرمایه چیست؟
افزایش سرمایه در شرکت های سهامی عبارت است از افزایش اسمی میزان سرمایه ثبت شده شرکت. به عبارت دیگر افزایش سرمایه یعنی افزایش تعداد سهام منتشره توسط شرکتهای سهامی.
افزایش سرمایه شرکت ها عموماً به یکی از دو دلیل زیر است: 1-تامین منابع مالی جدید برای گسترش فعالیت های شرکت 2-اصلاح ساختار سرمایه شرکت
مراحل تصمیم گیری برای افزایش سرمایه یه این شکل است که ابتدا هیئت مدیره نسبت به افزایش سرمایه شرکت تصمیم گیری نموده و این تصمیم را به عنوان یک پیشنهاد در جلسه مجمع عمومی فوق العاده به رای گیری سهامداران می گذارد. نکته ای که در افزایش سرمایه شرکت ها حائز اهمیت است، محل تامین این مبلغ است. پس از توضیحاتی در خصوص کاهش سرمایه شرکت ها به بیان روش های افزایش سرمایه خواهیم پرداخت.
آیا امکان کاهش سرمایه نیز وجود دارد؟ همانطور که امکان افزایش سرمایه برای شرکت ها امکان پذیر است،گاهی ممکن است شرکت ها نیازمند کاهش و تقلیل سرمایه خود باشند. کاهش سرمایه ممکن است اختیاری یا اجباری باشد.
کاهش سرمایه در موارد زیر اتفاق می افتد: 1-شرکت از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست و نتوانسته در تحقق هدف خود موفق باشد. در این شرایط با مازاد سرمایه مواجه است. 2-برآورد اشتباه شرکا از سرمایه مورد نیاز نیز می تواند یکی از علل کاهش سرمایه باشد.
شرکت سود دهی که به دلیل زیان های وارده، بخشی از سرمایه خود را از دست داده است. در این شرایط مادامی که ضرر وارده، جبران نشود امکان تقسیم سود وجود ندارد.
کاهش اختیاری سرمایه چنانچه شرکت از وضعیت مطلوبی برخوردار نباشد و نتوانسته در تحقق هدف خود موفق باشد یا سرمایه کنونی شرکت به اشتباه برآورد شده باشد، بخشی از سرمایه تقلیل داده شده و به سرمایه گذاران باز گردانده می شود.
شرایط کاهش سرمایه در این موارد به قرار زیر است: 1-تصویب کاهش سرمایه در مجمع عمومی فوق العاده: بر اساس ماده۱۸9اصلاحی ۱۳۴۷ قانون تجارت، کاهش سرمایه با پیشنهاد هیئت مدیره شرکت، باید در مجمع عمومی فوق العاده به رای گیریسهامداران گذاشته شود.
2-ارائه پیشنهاد کاهش سرمایه و توجیه لزوم آن: طبق ماده۱۹۰قانون تجارت اصلاحی۱۳۴۷، پیشنهاد کاهش سرمایه به همراه توجیه لزوم کاهش سرمایه لازم است حداقل۴۵ روز قبل از تاریخ تشکیل مجمع عمومی فوق العاده توسط هیئت مدیره به بازرس / بازرسان شرکت تحویل داده شود. علاوه بر آن گزارشی به همراه این پیشنهاد ارائه می شود که دربردارنده امور شرکت از ابتدای سال مالی جاری است.اگر در زمان ارائه این پیشنهاد، تصمیمات مجمع عمومی عادی نسبت به حساب های سال مالی قبل صورت نگرفته باشد، این گزارش شامل وضع شرکت از ابتدای سال مالی قبل تا زمان تسلیم پیشنهاد خواهد بود.
3-محدودیت مبلغ کاهش سرمایه و رعایت تساوی حق شرکاء: طبق ماده۵ لایحه قانونی ۱۳۴۷ قاانون تجارت، شرکت ها نمی توانند سرمایه خود را به کمتر از مبلغی که برای تشکیل آن در قانون آمده است،کاهش دهد. این مبلغ در مورد شرکت های سهامی عام حداقل ۵ میلیون ریال معادل ۵۰۰هزار تومان و برای شرکت سهامی خاص حداقل یک میلیون ریال معادل ۱۰۰ هزار تومان است. علاوه بر این طبق ماده ۱۸۹ لایحه مذکور، کاهش سرمایه در صورت رعایت تساوی حقوق صاحبان سهام امکان پذیر است.
4-کاهش سرمایه از نوع اختیاری تنها به صورت کاهش بهای اسمی سهام به نسبت مساوی است. به این معنا که کاهش سرمایه برای همه سهام شرکت اعمال می شود و نه بخشی از آن.
5-حفظ حقوق بستانکاران(طلبکاران): برای آن دسته از طلبکارانی که پس از کاهش سرمایه با شرکت داد و ستدداشته اند، حقی ضایع نخواهد شد؛ اما در خصوص طلبکارانی که پیش از کاهش سرمایه به معامله با شرکت پرداخته اند، از آنجا که بخشی از سرمایه شرکت به سهامداران و شرکا بازپرداخت شده است، ضمانت طلب این بستانکاران کاهش خواهد یافت. از این رو طبق ماده۱۹۲ لایحه اصلاحی۱۳۴۷ قانون تجارت، در زمان کاهش سرمایه از نوع اختیاری هیئت مدیره شرکت موظف است پیش از اقدام به کاهش سرمایه، تصمیم مجمع عمومی را در خصوص کاهش سرمایه حداکثر طی مدت یک ماه در روزنامه رسمی و روزنامه کثیرالانتشاری که آگهی های مربوط به تصمیمات شرکت در آن درج می شود،آگهی کند. طبق ماده ۱۹۳طلبکاران یا دارندگان اوراق قرضه که منشأ بستانکاری آنها قبل از تاریخ انتشار آخرین آگهی موضوع ماده ۱۹۲ باشد، ظرف مدت۲ ماه از تاریخ انتشار آخرین آگهی، می توانند اعتراض خود را در مورد کاهش سرمایه شرکت، به دادگاه ارائه نمایند.
در مورد کاهش اختیاری سرمایه، طبق ماده ۱۹۶ لایحه قانونی۱۳۴۷ قانون تجارت هیئت مدیره شرکت موظف است مراتب را طی اطلاعیه ای از طریق روزنامه کثیر الانتشاری که آگهی های مربوط به شرکت در آن درج می شود، به اطلاع کلیه صاحبان سهام رسانده و برای صاحبان سهام بانام، از طریق پست سفارشی ارسال شود.
کاهش اجباری سرمایه اگر تقلیل سرمایه دراثر برداشت نباشد بلکه زیان های وارده به قدری باشد که نصف سرمایه شرکت از میان برود، در این صورت قانون،هیئت مدیره شرکت را موظف نموده که مجمع عمومی را دعوت نمایند تا موضوع انحلال یا بقاء شرکت مورد شور و رأی واقع شود. البته مجمع عمومی تصمیم به انتشار سهام جدید و یا کاهش سرمایه و یا انحلال شرکت خواهد گرفت.
این تصمیم را در هر حال مدیران شرکت مطابق مقررات قانون به اطلاع مرجع ثبت شرکت ها خواهند رسانید. هرگاه مجمع عمومی فوق العاده رأی به انحلال شرکت ندهد باید در همان جلسه با رعایت مقرراتی که برای ثبت شرکت لازم است سرمایه شرکت را به مبلغ سرمایه موجود کاهش دهند مشروط بر این که از میزان حداقلی که برای شرکت های سهامی تعیین شده کمتر نباشد.
اما موضوع اصلی این مطلب توضیحات پیرامون افزایش سرمایه شرکت ها است که به آن خواهیم پرداخت.
روش های افزایش سرمایه کدام است؟ افزایش سرمایه شرکت ها از منابع متفاوتی تامین می شود، بنابراین روش های مختلفی دارد. اگر بخواهیم بر این اساس (روش تامین مالی) افزایش سرمایه را بررسی کنیم به ۴ روش زیر خواهیم رسید:
1-افزایش سرمایه از محل سود انباشته (سود های پرداخت نشده سال های قبل)
2-افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی های شرکت
3-افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و محل مطالبات حال شده
4-افزایش سرمایه از محل سلب حق تقدم
افزایش سرمایه از محل سود انباشته (سود های پرداخت نشده سال های قبل): بخشی از سود سالانه شرکت ها در حساب سود انباشته آن ها ذخیره می شود. این مقدار از سود در زمان مناسب به عنوان افزایش سرمایه با انتشار سهام جدید به حساب سرمایه شرکت منتقل می شود. این اوراق جدید به نسبت دارایی سهامداران قبلی بین آن ها تقسیم میشود. به تفسیر دیگر، سودهایی که در سال های گذشته بین سهامداران تقسیم نشده است در جهت جبران و احیاء مخارج مورد نیاز برای سرمایه گذاری های جدید و سایر عملیات شرکت به کار گرفته شده و عملاً جریان نقدینگی جدیدی به شرکت ورود پیدا نمی کند. همانطور که مشخص است در این حالت سهامداران پولی برای خرید اوراق جدید تزریق نمی کنند، به همین دلیل اصطلاحاً به سهام تعلق گرفته به سهامداران سهام جایزه می گویند. این سهام جایزه به همه سهامداران تعلق دارد و سهامداران بدون نیاز به پرداخت هیچ گونه وجهی، مالک سهام جایزه شده به نحوی که میزان مالکیت سهامداران پس از این نوع افزایش سرمایه تغییری نخواهد کرد.
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی های شرکت: زمانی که قدرت خرید پول کشورها کم شده وتورم در آن ها افزایش می یابد، شاهد افزایش تغییرات در قیمت نسبی کالا و خدمات هستیم. این امر خصوصا در زمان استفاده از سازوکار چند نرخی بودن ارز، سبب اختلاف شدید میان بهای تمام شده (ارزش تاریخی) دارایی های ثابت و سرمایه گذاری های بلند مدت با ارزش های جدید و جاری می شود.
ارزش های جاری در حقیقت نمایانگر واقعیت های اقتصادی هستند و این اختلاف ایجاد شده سبب خواهد شد تا اطلاعات موجود برای گرفتن تصمیم های اقتصادی، نارسا و غیرقابل توجیه شوند. تجدید ارزیابی دارایی ها یکی از روش هایی است که نقصان نامربوط بودن اطلاعات را تا حدی رفع می کند. قیمتی که در تجدید ارزیابی برای ارزش ثبت شده یک دارایی تعیین می شود، مازاد تجدید ارزیابی نامیده میشود. این مازاد محاسبه شده، به عنوان درآمد (عایدی) یا چیزی شبیه آن محسوب نمی شود. زیرا این روش (تجدید ارزیابی) فقط منتسب کردن ارزش های جدید به دارایی های موجود و اتفاقی است و مبنی بر ایجاد درآمد ویا عایدی نیست.
در این روش افزایش ارزش دفتری یک دارایی ثابت مشهود که به عنوان یک درآمد غیرعملیاتی تحقق نیافته از محل تجدید ارزیابی خواهد بود، به صورت مستقیم و با نام “مازاد تجدید ارزیابی ”به ثبتمی رسد. این“مازاد تجدید ارزیابی ”به عنوان بخشی از حقوق صاحبان سرمایه در ترازنامه آمده و در صورت سود و زیان نیز ذکر می شود.
در افزایش سرمایه به روش تجدید ارزیابی، با درنظر گرفتن اینکه حساب افزایش سرمایه به روش مذکور اندوخته ای غیرقابل تقسیم خواهد بود و به عنوان بخشی از حقوق صاحبان سیرمایه محسوب می شود، در هر دوره مالی به مقدار استهلاک ناشی از مابه التفاوت تجدید ارزیابی به عنوان هزینه منظور شده و به حساب افزایش سرمایه منتقل می شود. سهامداران باید به این نکته توجه داشته باشند که از آنجا که مازاد تجدید ارزیابی به عنوان عایدی و چیزی شبیه به آن محسوب نمی شود، ارزش ذاتی شرکت تغییری نخواهد کرد.
افزایش سرمایه از محل آورده نقدی ومطالبات حال شده همانطور که در مورد۱ بیان شد شرکت اگر اندوخته و یا سود انباشته ای داشته باشد میتواند اقدام به افزایش سرمایه کند حال اگر شرکت اندوخته و یا سودانباشته ای نداشته باشد و یا نخواهد از این محل برای افزایش سرمایه استفاده کند می تواند از محل آورده نقدی سهامداران اقدام به افزایش سرمایه کند. در این حالت از سهامداران خواسته میشود که مبلغ جدیدی را برای افزایش دادن سرمایه به شرکت بیاورند و با این کار حق بهره مندی از حق تقدم را برای خود محفوظ داشته اند.
شرکت با تصویب مجمع عمومی فوق العاده تصمیم میگیرد تا از محل آورده نقدی ، اقدام به افزایش سرمایه کند. بنابراین با توجه به اینکه افزایش سرمایه از این روش، مستلزم تأمین منابع جدید از سوی سهامداران فعلی شرکت است،شرکت حق استفاده و حضور در این افزایش سرمایه را ابتدا به سهامداران میدهد. به این صورت که اوراقی تحت عنوان حق تقدم سهام در اختیار سهامداران فعلی قرار می گیرد.
سهامدار در مدت زمان مجاز برای معاملات این اوراق می تواند یکی از دو اقدام زیر را انجام دهد:1-پرداخت قیمت سهام در این روش سهامداران به ازای هر سهم باید مبلغی را به شرکت پرداخت نمایند. این مبلغ ممکن است به اندازه ارزش اسمی هر سهم که در ایران برابر است با۱۰۰۰ ریال است باشد و یا بیشتر از این مبلغ بوده و تا قیمت روز هر سهم تعیین شود.
همانطور که بیان شد معمولا در ایران از سهامداران می خواهند که به ازای هر سهم۱۰۰تومان (ارزش اسمی) به حساب شرکت واریز کنند اما اگر این عدد بیشتر از این مبلغ باشد تحت عنوان صرف سهام در قسمت حقوق صاحبان سهام در سمت چپ ترازنامه شرکت نشان داده می شودکه بر طبق قانون تجارت حساب صرف سهام نمی تواند به عنوان سود بین سهامداران شرکت توزیع شود. به عنوان مثال چنانچه از سهامداران خواسته شود که بجای ارزش اسمی هر سهم،مبلغ۱۲۰ تومان برای هر سهم واریز کنند،۲۰تومانی که مازاد بر ارزش اسمی از سهامدار دریافت میشود، به عنوان صرف سهام در نظرگرفته خواهد شد.
2-فروش حق تقدم به جز پرداخت مبلغ اسمی هر سهم، سهامدار قبلی می تواند نسبت به فروش این اوراق در مدت زمانی که برای ان تعیین می شود اقدام نماید. اگر سهامداران به هر علتی تمایل نداشته باشند که از حق تقدم های خود استفاده کنند می توانند این اوراق را به سرمایه گذاران دیگر بفروشند که این نقل و انتقال از طریق شرکت های کارگزاری بورس اوراق بهادار و فرابورس ایران امکان پذیر است.خریداراوراق حق تقدم، بایدعلاوه بر پرداخت مبلغی که بابت حق تقدم به فروشنده می پردازند مبلغ مطالبه شده توسط شرکت را نیز به حساب شرکت واریز نماید. باید توجه داشت که معمولا مهلت استفاده از گواهی های حق تقدم در خرید سهام جدید، در یک بازه زمانی60روزه خواهد بود.
چنانچه سهامداران در مهلت مقرر اقدام به پذیره نویسی نکنند (یعنی مبلغ مطالبه شده توسط شرکت را واریز نکنند) و یا از فروش گواهی حق تقدم خود صرف نظر کنند، شرکت پس از اتمام دوره پذیره نویسی، گواهی های باقیمانده را به عنوان حق تقدم استفاده نشده از طریق بورس اوراق بهادار در معرض فروش عمومی (پذیره نویسی عام) قرار می دهد و پس از فروش، مبلغ حاصل از فروش را به حساب سهامداران قبلی واریز می کند. به این صورت افراد جدید می تواند حق تقدم استفاده نشده را خریداری کرده و از این طریق جایگزین سهامداران قبلی شوند.
افرایش سرمایه از محل سلب حق تقدم همانطور که در ابتدای افزایش سرمایه ازمحل آورده نقدی گفته شد فرض بر این است که سهامداران فعلی حق استفاده از حق تقدم را برای خود محفوظ داشته اند که در واقع به آن افزایش سرمایه با استفاده از ارزش اسمی و یا صرف سهام می گویند .
گاهی ممکن است سهامداران حق استفاده از حق تقدم را از خود سلب کنند و سهام جدید را به سهامداران جدید واگذار نمایند. به این مورد افزایش سرمایه از محل سلب حق تقدم گفته می شود که در آن از عواید حاصل از آن صرف سهام وا گذار شده به سهامداران جدید، سهام اضافه به سهامداران گذشته تعلق می گیرد. این روش با مطالعه مثال شماره ۹شفاف تر خواهد شد.
منبع:
فراچارت
ثبت نام و عضویت میز کار
