مطالبه دیه ناشی از سانحه کار از کارفرما  

حوادث ناشی از کار ممکن است در اثر قصور کارگر زیان دیده و متوفی رخ داده باشد در این موارد نمی توان قائل به مسوولیت کارفرما بود البته با فرضں آنکه کارفرما همه  پیش بینی های لازم را  برای ایمنی کار مدنظر داشته و طبق استانداردهای منعکسں در آیین نامه های تصویبی آن ها را  عملی نموده و آموزش های لازم را به کارگران در این خصوص داده باشد. نوشتار حاضر بررسی اجمالی حقوقی مسوولیت کارگر و کارفرما در قبال سوانح کار را با توجه به تجربیات نگارنده در پرونده های مطروحه در دادسراها و دادگاهها، در پیش گرفته است.

در مورد مفهوم «تقصیر» بایستی تعاریف مندرج در مواد 951 و953 قانون مدنی را مدنظر قرار داد. در ماده 953 قانون مذکور آمده است:(تقصیر اعم است از تفریط و تعدی» ماده ۹۵۱ تعدی را تجاوز نمودن از حدود اذن یا متعارف نسبت به مال یا حق دیگری دانسته است. ماده ۹۵۲ نیز در مقام تعریف تفریط، این مورد از موارد تقصیر را ترک عملی دانسته که به موجب قرارداد یا متعارف برای حفظ مال غیر لازم است.

با این توضیحات، بایستی به قوانین مرتبط و خاص بحث سوانح کاری منتهی به فوت یا ایراد صدمه بدنی غیر عمدی به کارگران رجوع نمود.
همانطوریکه فهم و تبادر عرفی نیز تأیید می نماید "جادثه اتفاقی است پیشبینی نشده که تحت تأثیر عامل یا عوامل خارجی در اثر عمل یا اتفاقی ناگهانی  رخ می دهد و موجب صدماتی بر جسم یا روان بیمه شده می گردد. (تعریف مندرج در بند ۸ ماده ۲ قانون تأمین اجتماعی)

ماده 60 قانون تأمین اجتماعی نیز، حوادث ناشی از کار را حوادثی اعلام نموده که در حین انجام وظیفه یا به سبب آن برای بیمه شده اتفاق می افتد. لذا روشن است که افعال عمدی ومغرضانه که منتهی به صدمات جسمی و فوت می شود مشمول بحث و عنوان سانحه کاری نمی شوند. همچنین طبق ماده اخیر ، مقصود از حین انجام وظیفه ، تمام اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه یا موسسات وابسته یا ساختمانها و محوطه آن مشغول به کار باشد یا حتی به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده دار انجام مأموریتی باشد.

اما چه نقصیری باید از ناحیه کارفرما رخ دهد تا موجب مسوولیت وی به پرداخت دیه در حق اولیاء دم یا فرد صدمه دیده گردد. مهمترین احکام دائر بر تکالیف کارفرمایان به پیشگیری از بروز سوانح کاری و صدمه به تمامیت جسمانی و بهداشتی کارگران در مبحث اول از فصل چهارم قانون کار مصوب ۱۳۶۹ بیان گردیده است. این ضرورتهای قانونی است که تخلف از آنها سبب می گردد بازرس اداره کار و کارشناسان رشته حوادث کار، در نظرات خود به علت عدم رعایت آنها؛ به تقصیر تامه یا جزئی کارفرما در بروز سانحه نظر دهند.

آیین نامه های حفاظتی و بهداشتی که در مورد انواع کارگاهها تصویب می گردد حاوی جزییات فنی و بایسته های هستند که عدم رعایت آنها به معنای تقصیر کارفرما و در نتیجه محکومیت او خواهد بود.

مواد ۸۵ تا ۹۵ قانون کار که مستند قانونی تجویز صدور آیین نامه های حفاظتی و بهداشتی در مورد کارگاههاست و نیز احکام کلی مربوط به بحت حاضر را بیان می دارند از این قرار است:

ماده ۸۵ - برای صیانت نیروی انسانی و منابع مادی کشور رعایت دستورالعملهایی که از طریق شورای عالی حفاظت فتی (جهت تأمین حفاظت فنی) و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (جهت جلوگیری از بیماری حرفه ای و تأمین بهداشت کار و کارگر و محیط کار) تدوین می شود، برای کلیه کارگاه ها، کارفرمایان، کارگران و کارآموزان الزامی است.

تبصره - کارگاه های خانوادگی نیز مشمول مقررات این فصل بوده و مکلف به رعایت اصول فتی و بهداشت کار میباشتد.

ماده ۸۶ - شورای عالی حفاظت فنی مسئول تهیه موازین و آیین نامه های حفاظت فنی میباشد و از اعضاء ذیل تشکیل میگردد:

١- وزیر کار و امور اجتماعی یا معاون او که رییس شورا خواهد بود

۲- معاون وزارت صنایع

۳- معاون وزارت صنایع سنگین

۴- معاون وزارت کشاورزی

۵- معاون وزارت نفت

۶- معاون وزارت معادن و فلزات

۷- معاون وزارت جهاد سازندگی

۸- رییس سازمان حفاظت محیط زیست

۹-دو نفر از استادان باتجربه دانشگاه در رشتههای فنی

۱۰ - دو نفر از مدیران صنایع

۱۱- دو نفر از نمایندگان کارگران

۱۲ - مدیر کل بازرسی کار وزارت کار و امور اجتماعی که دبیر شورا خواهد بود.

تبصره ۱- پیشنهادات شورا به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی رسیده و شورا در صورت لزوم میتواند برای تهیه طرح آیین نامه های مربوط به حفاظت فنی کارگران در محیط کار و انجام سایر وظایف مربوط به شورا، کمیته های تخصصی مرکب از کارشناسان تشکیل دهد.

تبصره ۲ - آیین نامه داخلی شورا با پیشنهاد شورای عالی حفاظت فنی به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی خواهد رسید.

تبصره ۳ - انتخاب اساتید دانشگاه، نمایندگان کارگران و نمایندگان مدیران صنایع مطابق دستورالعملی خواهد بود که توسط شورای عالی حفاظت فنی تهیه و به تصویب وزیر کار و امور اجتماعی خواهد رسید.

ماده 87 - اشخاص حقیقی و حقوقی که بخواهند کارگاه جدیدی احداث نمایند و یا کارگاههای موجود را توسعه دهند، مکلفند بدون برنامه کارو نقشه های ساختمانی و طرحهای مورد نظر را از لحاظ پیش بینی در امر حفاظت فنی و بهداشت کاری برای اظهار نظر و تأیید به وزارت کار و اموراجتماعی ارسال دارند. وزارت کار و امور اجتماعی موظف است نظرات خود را ظرف مدت یک ماه اعلام نماید. بهرهبرداری از کارگاه های مزبور منوط به رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی خواهد بود.

ماده ۸۸ - اشخاص حقیقی یا حقوقی که به ساخت یا ورود و عرضه ماشین میپردازند مکلف به رعایت موارد ایمنی و حفاظتی مناسب میباشند.

ماده 89 - کارفرمایان مکلفند پیش از بهره برداری از ماشین های دستگاهها، ابزار و لوازمی که آزمایش آنها مطابق آیین نامه های مصوپ شورای عالی حفاظت فنی ضروری شناخته شده است آزمایش های لازم را توسط آزمایشگاه ها و مراکز مورد تأیید شورای عالی حفاظت فنی انجام داده و مدارک مربوط را حفظ و یک نسخه از آنها را برای اطلاع به وزارت کار و امور اجتماعی ارسال نمایند.

ماده ۹۰ - کلیه اشخاص حقیقی یا حقوقی که بخواهند لوازم حفاظت فنی و بهداشتی را وارد یا تولید کنند، باید مشخصات وسائل را حساب مورد همراه با نمونه های آن به وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ارسال دارند و پس از تأیید، به ساخت یا وارد کردن این وسائل اقدام نمایند.

ماده ۹۱ - کارفرمایان و مسئولان کلیه واحدهای موضوع ماده ۸۵ این قانون مکلفند بر اساس مصوبات شورای عالی حفاظت فنی برای تأمین حفاظت و اسلامت و بهداشت کارگران در محیط کار وسایل و آمکانات لازم را تهیه و در اختیار آنان قرار داده و چگونگی کاربرد وسایل فوق الذکر را به آنان بیاموزند و در خصوصں رعایت مقررات حفاظتی و پهداشتی نظارت نمایند. افراد مذکور نیز ملزم به استفاده و نگهداری از وسایل حفاظتی و بهداشتی فردی و اجرای دستورالعمل های مربوطه کارگاه میباشند.

ماده ۹۲- کلیه واحدهای موضوع ماده ۸۵ این قانون که شاغلین در آنها به اقتضای نوع  کار در معرض پروز پیماری های ناشی از کار قرار دارند باید پرای همه افراد مذکور پرونده پزشکی تشکیل دهند و حداقل سالی یکبار توسط مراکز بهداشتی درمانی از آنها معاینه و آزمایش های لازم را به عمل آورند و نتیجه را در پرونده مربوطه ضبط نمایند.

تبصره 1- چنانچه با تشخیص شورای پزشکی نشان داده شود که فرد معاینه شده، به بیماری ناشی از کار مبتلا یا در معرض مبتلا باشد کارفرما و مسئولین مربوطه موظف هستند کار اورا بر اساس نظریه شورای پژشکی مذکور بدون کاهش حق السعی، در قسمت مناسب دیگری تعیین نماید.

تبصره 2 - در صورت مشاهده چنین بیمارانی، وزارت کار و امور اجتماعی مکلف به بازدید و تأیید مجدد شرایط فنی و بهداشت و ایمنی محیط کار خواهد  بود

ماده ۹۳ - به منظور جلب مشارکت کارگران و نظارت بر حسن اجرای مقررات حفاظتی و بهداشتی در محیط کار و پیشگیری از حوادث و بیماریها، در کارگاههایی که وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ضروری تشخیص دهند کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار تشکیل خواهد شد.

تبصره ۱ - کمیته مذکور از افراد متخصص در زمینه حفاظت فنی و بهداشت حرفه ای و امور فنی  کارگاه تشکیل میشود و از بین اعضا، دو نفرشخصں واجد شرایطی که مورد تأیید وزارتخانه های کار و امور اجتماعی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باشند تعیین می کردند که وظیفه شان برقراری ارتباط میان کمیته مذکور با کارفرما و وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی میباشد.

تبصره ۲ - نحوه تشکیل و ترکیب اعضاء بر اساس دستورالعمل هایی خواهد بود که توسط وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تهیه و ابلاغ خواهد شد.

ماده ۹۴ - در مواردی که یک یا چند نفر از کارگران یا کارکنان واحدهای موضوع ماده ۸۵ این قانون امکان وقوع حادثه یا بیماری ناشی از کار را درکارگاه یا واحد مربوطه پیشبینی نمایند میتوانند مراتب را به کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار یا مسئول حفاظت فتی و بهداشت کار اطلاع دهند و آیین امر نیز بایستی توسط فرد مطلع شده در دفتری که به همین منظور نگهداری می شود ثبت گردد.

تبصره - چنانچه کارفرما یا مسئول واحد، وقوع حادثه یا بیماری ناشی از کار را محقق نداند موظف است در اسرع وقت موضوع را همراه با دلایل ونظرات خود به نزدیکترین اداره کار و امور اجتماعی محل اعلام نماید. اداره کار و امور اجتماعی مذکور موظف است در اسرع وقت توسط بازرسین کاربه موضوع رسیدگی و اقدام لازم را معمول نماید.

ماده ۹۵ - مسئولیت اجرای مقررات و ضوابط فنی و بهداشت کار بر عهده کارفرما یا مسئولین واحدهای موضوع ذکر شده در ماده ۸۵ این قانون خواهد بود. هرگاه بر اثر عدم رعایت مقررات مذکور از سوی  کارفرما یا مسئولین واحد، حادثه ای رخ دهد، شخص کارفرما یا مسئول مذکور از نظر کیفری و حقوقی و نیز مجازات های مندرج در این قانون مسئول است.

تبصره ۱ - کارفرما یا مسئولان واحدهای  موضوع ماده ۸۵ این قانون موظف هستند کلیه حوادث ناشی از کار را در دفتر ویژه ای که فرم آن از طریق وزارت کار و امور اجتماعی اعلام میگردد ثبت و مراتب را سریعاً به صورت کتبی به اطلاع اداره کار و امور اجتماعی محل برسانند.

تبصره ۲ - چنانچه کارفرما یا مدیران واحدهای موضوع ماده ۸۵ این قانون برای حفاظت فتی و بهداشت کار وسایل و امکانات لازم را در اختیار کارگر قرار داده باشند و کارگر با وجود آموزش های لازم و تذکرات قبلی بدون توجه به دستورالعمل و مقررات موجود از آنها استفاده ننماید کارفرما مسئولیتی نخواهد داشت. در صورت بروز اختلاف، رای هیات حل اختلاف نافذ خواهد بود.

منبع:

فریدانی