کاربرد سیستم های هوشمند در سیستم های اطلاعاتی حسابداری  

فناوری هوش مصنوعی به عنوان دستاوردی نو از  فناوری بسیاری از علوم را تحت تاثیر خود قرارداده است. علم حسابداری نیز نه تنها از این امر مستثنی نیست بلکه یکی از مستعدترین قلمروها برای کاربرد رهاورد های  سیستم های مبتنی بر هوش مصنوعی است. در ادامه این این سیستم های هوشمند را معرفی کرده و کاربرد آن ها را در حوزه حسابداری بیان می کنیم:

1-  سیستم های خبره: زمانی که مدیر با مسئله ای روبرو می شود ، عموما برای دریافت توصیه ها به افراد خبره مراجعه می کند .خبرگان کسانی هستند که دانش و تجارب فراوانی در حیطه آن مسئله دارند .

چون دسترسی به افراد خبره همیشه امکان پذیر نیست و گاهی بسیار گران است . سیستم های خبره برای شبیه سازی فرآیند های ذهنی افراد خبره طراحی می شوند . مفهوم سیستم خبره بر این فرض استوار است که می توان دانش افراد خبره را وارد سیستم  رایانه ای نمود و در واقع سیستم خبره ، سیستمی است  که می تواند از طریق فرآیند های رایانه ای که مشابه استدلال های منطقی است ، تصمیم هایی را پیشنهاد می کنند . سیستم خبره در زمینه هایی استفاده می شود که عبارتند از: داروسازی، مهندسی، علوم فیزیکی و کسب و کار و.....

2- شبکه های عصبی مصنوعی: مدل هایی از سیستم عصبی انسان هستند که می توانند روش ارتباط و تعامل بین نرون ها ( سلول های عصبی ) را در پردازش داده ها و یادگیری از تجارب قبلی ، شبیه سازی کنند . در واقع این شبکه ها به دنبال تقلید عملکرد مغز انسان هستند ، نتیجه چنین رویکردی پردازش و بازیابی موازی و همزمان حجم زیادی از اطلاعات و قابلیت تشخیص الگوها و رند ها بر اساس تجارب گذشته است . یکی از مهمترین ویژگی های شبکه های عصبی مصنوعی که عملکرد آن را به انسان نزدیک تر مس کند ، قدرت یادگیری آن است.  قابلیت یادگیری  بر اساس تجربه ، مهمترین تفاوت سیستم های خبره و شبکه های مصنوعی است.

سیستم های خبره برنامه نویسی می شوند تا داده ها و دانش موجود در زمینه خاص را استدلال می کنند ولی سیستم عصبی مصنوعی با توجه به قابلیت یادگیری اش ، گاهی به عنوان جایگزین سیستم خبره استفاده می شود .

از شبکه های مصنوعی در موارد زیر استفاده می شود:

. پیش بینی فروش و بازار هدف

. تحلیل گزینه های مختلف سرمایه گذاری

. شناسایی الگوهای بازار سهام

. مقایسه امضا با امضای جعلی

. شناسایی کلاهبرداری از طریق تحلیل الگوهای خرید

3- منطق فازی: بیانگر یک کاربرد کوچک ولی بسیار مهم هوش مصنوعی در کسب و کار می باشد.منطق فازی از روشی برای استدلال استفاده می کنند که شبیه استدلال های انسان است .

منطق فازی تکنولوژی جدیدی است که شیوه های مرسوم برای طراحی و مدل سازی یک سیستم را که نیازمند ریاضیات پیشرفته  و نسبتا پیچیده است را با استفاده از مقادیر و شرایط زبانی و با هدف ساده سازی فرآیند طراحی سیستم ، تاحدودی تکمیل می کند .

برای مثال اگر بخواهیم با استفاده از سیستمی که دارای منطق فازی است شرکتی را با ریسک قابل قبول انتخاب کنیم آنگاه سیستم از قوانین زیر استفاده می کند:

اگر نسبت بدهی بسیار بالا باشد   ..............          آنگاه ریسک به شکل مثبتی افزایش می یابد

اگر درآمد در حال افزایش باشد        .............           آنگاه ریسک مقداری کاهش می یابد

اگر ذخایر نقدی کم باشد               ..............          آنگاه ریسک افزایش می یابد

از جمله کاربرد های منطق فازی تصمیم گیری در شرایطی است که مقادیر و شرایط زمان، داده های غیر قطعی ما هستند و ما قصد داریم با استفاده از این داده های غیر قطعی ، پاسخ های قطعی را به دست آوریم.

از منطق فازی می توان در دو حوزه تصمیم گیری و حسابرسی استفاده نمود .در مواردی استفاده می شود که داده های غیر قطعی داریم و می خواهیم پاسخ های قطعی را به دست آوریم .

3- الگوریتم های ژنتیکی: یک کاربرد رو به رشد هوش مصنوعی است . مبتنی بر تکرار است و اصول اولیه آن از علم ژنتیک اقتباس شده است . در موقعیت هایی مفید هستند که هزاران راه حل موجود است و باید تمام آن ها ارزیابی شوند تا راه حل  بهینه ای ایجاد گردد . نرم افزار الگوریتم ژنتیک مجموعه ای از قوانین ریاضی پردارزش را به کار می گیردتا چگونگی شکل گیری اجزا یا مراحل فرآیند را مشخص کند.

از الگوریتم زنتیکی می توان در مباحث مالی می توان برای تجزیه و تحلیل بازار سرمایه و تشکیل پرتفوی بهینه استفاده کرد .

4- عامل های هوشمند: قادر به شناسایی الگوها ، تصمیم گیری بر اساس قوانین فکر کردن خود هستند . قوانین و چگونگی فکر کردن هر عامل در راستای دستیابی به هدفش ، تعریف می شود . یک جانشین نرم افزاری برای کاربر نهایی یا فرآیندی است که یک نیاز یا فعالیت را تکمیل می کند .

یکی از راه حل های بکارگیری عامل های نرم افزاری با قابلیت یادگیری تصمیم گیری هوشمندانه است . این نرم افزار های هوشمند قادر هستند در خرید و فروش ، ارائه پیشنهاد در مناقصه ها و حراج ها ، مذاکره و عقد قرارداد به کار گرفته شود.

منابع:

کتاب سیستم های اطلاعاتی حسابداری – دکتر مهدی بیات

مقاله سیستم های هوشمند و حسابداری- دکتر محمد عرب مازار یزدی