طراحی محصول  

به دلیل نبود یک تعریف فراگیر پذیرفته شده که بتواند بطور کامل تمامی موضوعات طراحی محصول را دربرگیرد، دو تعریف مجزا مورد نیاز خواهد بود: اول تعریفی که بتواند طراحی محصول را مستقیما از جنبه یک محصول معرفی کرده و دیگری تعریفی که بتواند فرآیند طراحی محصول را در رابطه با این دست ساخت ارائه دهد.

طراحی محصول به عنوان یک کلمه، مجموعه ای از مشخصات یک محصول است که شامل:

 مشخصات کلی: فرم ( ویژگی های زیبایی شناختی و ملموس محصول یا خدمات) و عملکرد (قابلیت های) بصورت توام و یکپارچه است.

 فرآیند طراحی محصول: مجموعه ای از فعالیت های استراتژیک و تاکتیکی از ایده پردازی تا تجاری سازی و خلق یک طراحی محصول است. در یک رویکرد سیستماتیک، طراحان محصول ایده ها را مفهوم سازی و ارزیابی کرده و آنها را به یک محصول یا مصنوع ملموس جدید تبدیل می سازند. نقش طراحان محصول، ترکیب کردن هنر، علم و فن آوری است با هدف خلق محصولی است که مردم بتوانند از آن استفاده نمایند. امروزه ظهور ابزارهای دیجیتالی موجب شده اند تا طراحان بتوانند به شیوه هایی خارق العاده در برقراری ارتباط، تجسم کردن، تحلیل کردن و تولید محصولات بپردازند که فرآیند کاری انها را به کلی متحول کرده است.

طراحی محصول گاهی با طراحی صنعتی اشتباه گرفته می شود (با اینکه همپوشانی های فراوانی بین آنها وجود دارد) و در سالهای اخیر به یک مقوله گسترده شامل طراحی خدمات، نرم افزار و محصولات فیزیکی است. طراحی صنعتی پیرامون فرم های هنری و کارایی پذیری و معمولا در تعامل با طراحی مصنوعات و ارگونومی برای رسیدن به محصولی با قابلیت تولید انبوه فعالیت می کند. دیگر جنبه های طراحی محصول شامل طراحی مهندسی است، خصوصا هنگامی که عملکرد یا کارایی موضوع اصلی باشد. البته این محدوده ها همیشه بصورت واضح از هم جدا نمی شود.

فرآیند طراحی محصول:

فرآیندهای گوناگونی برای طراحی محصول وجود دارد که هر کدام بر جنبه های متفاوتی تاکید دارند. فرآیندی که به عنوان نمونه ارائه شده است، 7 مرحله عمومی برای حل مساله است که توسط دان کوبرگ و جیم باگنل ارائه شده است. این فرآیند به طراحان کمک می کند تا طراحی محصول خود را بصورت فرآیندی که از ایده شروع می شود تعریف کنند. این فرآیند معمولا توسط افراد گوناگونی در قالب یک گروه انجام می شود که شامل متخصصین طراحی صنعتی، متخصصین میدانی، مهندسین و غیره می باشد. فرآیند بر روی بدست آوردن ملزومات، طوفان ذهنی برای ایده های محتمل، ساخت پروتوتایپ ها و در نهایت ساخت محصول نهایی متمرکز خواهد بود. هرچند که این پایان فرآیند نخواهد بود. پس از آن طراحان محصول نیاز خواهند داشت که ایده های خود را برای تولید نهایی محصول به مرحله اجرا در بیاورند و پس از تولید نمونه های اولیه، اصلاحات و فرآیندهای تکمیلی را بر روی آن انجام دهند.

فرایند طراحی محصول، پس از ظهور تکنولوژی های پرینت 3 بعدی در سالهای اخیر، دچار تحولات بسیار زیادی شده است. دستگاههای پرینت سه بعدی می توانند به راحتی اده های طراحان را بصورت اجسام 3 بعدی توسط موادی نظیر گچ و پلاستیک تولید نمایند.

فرآیند اصلی طراحی محصول شامل سه بخش زیر است:

1-      تحلیل

2-      ایده (مفهوم سازی)

3-      ترکیب

بیان طراحی محصول:

بیان طراحی محصول از ترکیب اثر تمامی عناصر موجود در آن محصول بوجود می آید. تن رنگی، شکل و اندازه ها همگی باید به نحوی بیان شوند که ذهن مشتری را به خرید آن محصول ترغیب نمایند. به همین دلیل یکی از مهم ترین علایق طراحان محصول، درنظر گرفتن مخاطب محصول و استفاده کننده نهایی از آن است. در نظر داشتن اینکه مشتری محصول را به چه صورت می بیند تاثیر مستقیمی در موفقیت آن محصول در بازار دارد.

راه حل این مساله، طراحی محصولی است که در ظاهر و عملکرد خود، یک شخصیت را بیان کند یا یک داستان را تعریف نماید. محصولاتی که اینگونه مشخصات را داشته باشند پذیرش قوی تری را توسط مشتریان تجربه خواهند کرد. اما باید در نظر داشت که بیان این ویژگیها تنها با در نظر گرفتن ویژگیهای ظاهری یک محصول بدست نخواهد آمد و در نظر گرفتن ویژگیهای عملکردی محصول نیز بسیار تاثیر گذار خواهد بود.

ملاحظات طراحی محصول:

طراحی محصول کار آسانی نیست. تمامی ذینفعان، خواسته های مشخصی را از طراح محصول و فرآیند طراحی دارند. وظیفه طراح محصول این است که در تعامل با کلیه این افراد محصولی متناسب و با ارزش را خلق کند:

تولید کننده دغدغه هزینه های تولید را دارد. در نهایت تولید کننده یک محصول به لحاظ تولیدی مقرون به صرفه را می خواهد.

خریدار به قیمت محصول، ظاهر و شیک بودن آن می اندیشد.

مصرف کننده نهایی بر روی کارایی و عملکرد محصول نهایی تاکید دارد.

بخش تعمیر و نگهداری محصول بر روی قابلیت های تعمیر و نگهداری محصولات توجه دارد. اینکه قطعات محصول به راحتی از هم جدا شده و قابلیت تشخیص عیب و تعمیر آن به آسانی وجود داشته باشد.

رویکردهای طراحی محصول:

طراحان محصول نیاز دارند تا تمامی جزئیات را در نظر بگیرند: شیوه ای که مردم از محصولات به درستی یا نادرستی استفاده می کنند، محصولات خراب، خطاهایی که طی فرآیند طراحی بوجود می آید و شیوه مورد انتظاری که مردم باید از محصول استفاده کنند. بسیاری از طرح های جدید شکست می خورند و بسیاری از آنها حتی به بازار راه پیدا نمی کنند. برخی از طرح ها نهایتا از رده خارج می شوند. فرآیند طراحی محصول ممکن است بسیار طولانی و خسته کننده باشد و طراح مجبور به چندین بار تلاش مجدد برای رسیدن به طرح مطلوب باشد. بسیاری از ایده های جدید شکست می خورند. تمام محصولات به نحوی با مسائل اقتصادی تولید مرتبط هستند. خلاقیت یکی از مسائل مهم در طراحی محصول است. بکارگیری تکنولوژیهای جدید به عنوان مزیت رقابتی بسیار تاثیر گذار است. علاوه بر این همیشه بکارگیری تکنولوژیهای جدید نیازمند طراحی های جدید نیز خواهد بود.

اولین مرحله چرخه تولید، طراحی محصول است. طراحی محصول را تولید و ارائه ایده، توسعه مفهوم، آزمودن و در نهایت ساخت یا پیاده سازی یک شیء فیزیکی یا یک نوع از خدمات تعریف می‌کنند. طراحان محصول، ایده ای را در ذهن خود تصور می‌کنند و سپس آن را در پیکره یک محصول، مشهود و مجسم می‌کنند. هدف از طراحی محصول تأمین نیازهای مشتری مانند کیفیت، دوام و کار کرد و حداقل کردن بهای تمام شده تولید محصول است. با توجه به این که ممکن است برخی از این ویژگی‌ها باهم در تضاد باشند، وظیفه طراح برقراری یک تناسب منطقی میان این ویژگی‌ها است. برای مثال ممکن است افزایش کیفیت با کاهش بهای تمام شده در تضاد باشد. در این حالت طراح محصول باید در مورد سطح منطقی قیمت و کیفیت تصمیم گیری نماید.

در مرحله طراحی محصول، لازم است که صورتحساب مواد و فهرست عملیات به عنوان دو مدرک مهم در این مرحله، تکمیل شوند. صورتحساب مواد سندی است که شماره مواد، شرح و توصیف مواد و مقدار مواد مصرفی در یک محصول را تعیین می‌کند. فهرست عملیات یا کار برگ مسیر عادی نیز منابع انسانی و ماشین آلات مورد نیاز تولید محصول را مشخص می‌کند. در واقع این کار برگ چگونگی گردش مواد در قسمت‌های مختلف کارخانه، میزان کار انجام شده و زمان صرف شده را نشان می‌دهد.

هرچند شاید بیشتر فعالیت‌های طراحی محصول توسط مهندسان کارخانه انجام شود، اما نمی‌توان نقش حسابداران را در این مرحله نادیده گرفت. حسابداران می‌توانند با نشان دادن تأثیر روش‌های مختلف بر بهای تمام شده محصولات، به مهندسان در زمینه انتخاب بهترین استراتژی تولید، کمک قابل توجهی کنند. پیشرفته‌ای فناوری اطلاعات نیز موجب شده است که نتوان از نقشی سیستم‌های اطلاعاتی هوشمند در مرحله طراحی محصول، چشم پوشی کرد. سیستم‌های پشتیبان تصمیم گیری در این زمینه کمک قابل توجهی درباره انتخاب بهترین استراتژی تولید ارائه می‌کنند، این گونه سیستم‌ها همان طور که در فصل‌های ابتدایی کتاب معرفی شده‌اند، بسیاری از محدودیت‌های انسانی را ندارند و پیشنهادهای منطقی را ارائه می‌کنند.

تهدیدها و کنترل های مرحله طراحی محصولی:

مرحله طراحی محصول، یکی از مهم‌ترین مراحل چرخه تولید است. بزرگترین تهدیدی که در این مرحله وجود دارد، طراحی ضعیف محصول است که علاوه بر افزایش هزینه ها حتی ممکن است به از دست دادن بازارهای فروش نیز منجر شود. برای مثال چنان چه کالای تولید شده مطابق با سلیقه مشتری نباشد، یا در مرحله تولید ملاحظات کیفیتی لازم در نظر گرفته نشده باشد و یا طراحی محصول بدون توجه به بهای تمام شده محصول انجام شده باشد؛ همه این موارد منجر به از دست دادن مشتریان و تحمیل هزینه های غیرقابل بازگشت به سازمان می‌شود. به منظور مقابله با تهدید طراحی ضعیف محصول، حسابداران باید در فعالیت طراحی محصول مشارکت فعال داشته باشند. آنان با انجام تحلیل حسابداری هزینه های ناشی از انتخاب روش‌های مختلف طراحی محصول مانع بروز چنین تهدیدی می‌شوند. گردآوری داده های مربوط به قطعات مصرف شده در محصولات مختلف و هزینه های روش‌های مختلف طراحی می‌تواند در انتخاب بهترین روش تولید کمک قابل توجهی کند و مانع بروز تهدید طراحی ضعیف محصولات شود. در واقع، سیستم اطلاعاتی با گرداوری این اطلاعات و انجام تحلیل‌های هزینه - منفعت، می‌تواند در انتخاب بهترین استراتژی تولید، نقش موثری داشته باشد.

به علاوه گردآوری داده های گارانتی و تعمیر محصولات فعلی می‌تواند برای طراحی بهتر محصول مفید باشد. گردآوری این اطلاعات و تحلیل آن‌ها می‌تواند در شناسایی نقاط ضعف و برداشتن گام‌های عملی برای رفع این اشکالات کمک شایانی نماید. هرچند این اطلاعات توسط چرخه درآمد گردآوری می‌شود. اما باید با استقرار سیستم‌های اطلاعاتی یکپارچه و سیستم‌های برنامه ریزی منابع سازمانی، شرایطی را ایجاد کرد که این اطلاعات برای چرخه تولید قابل دسترسی باشد.

منابع:

کتاب سیستم های اطلاعاتی دکتر مرادی

سایت ekas