1- وقتی که چک وعده دار باشد: در واقع چک شبیه پول نقد است و هدف اولیه از ابداع چک که جایگزین مناسبی برای اسکناس باشد و وسیله ای برای پرداخت نقدی. بنابراین اگر چکی به تاریخ امروز یعنی روزی که صادر می شود باشد چک کیفری است ولی اگر تاریخ چک تاریخی به غیر از تاریخ صدور چک باشد چک حقوقی است و نمی توان از طریق کیفری آن را پیگیری کرد و صادرکننده چک مجازات کیفری نخواهد شد.
اعتبار هدیه بگیرید و مشارکت کنید
با اعتبار هدیه، از خدمات ویژه استفاده کنید
در بازارکار حسابداری و مالی بدرخشید
خدمات مالی و حسابداری خود را معرفی کنید
2- اگر چک به عنوان ضمانت جهت انجام تعهد یا ضمانت جهت انجام یک معامله صادر شده باشد: اگر علت صدور چک بدهکاری صادرکننده چک باشد درواقع چک را می توان در صورت بلامحل بودن از طریق کیفری پیگیری کرد اما اگر دلیل صدور چک، بدهکار بودن صادرکننده نباشد بلکه جهت ضمانت معامله یا تعهد صادرشده باشد، نمی تواند این چک را از طریق کیفری پیگیری کرد و چک حقوقی است. مثلا چکی که برای ضمانت تخلیه ملک از جانب مستاجر برای مالک صادر می شود. در این مورد چون صادرکننده چک درواقع مبلغ مندرج در چک را بدهکار نیست و بابت ضمانت آن را صادر کرده مورد تعقیب کیفری قرار نمی گیرد. اگر در متن خود چک ذکر شده باشد که بابت تضمین صادر شده که دیگر نیازی به اثبات ندارد اما در صورتی که ذکر نشده می توان از شهادت شهود یا قولنامه یا قرارداد آن را ثابت کرد.
3- اگر چک سفید امضاء باشد: چک اگر سفیدامضا باشد صادرکننده تحت تعقیب کیفری قرار نمی گیرد و چک سفیدامضا چکی است که نه مبلغ و نه تاریخ و نه نام دارنده چک، هیچکدام در آن قید نشده باشد و فقط صادرکننده آن را امضا کرده باشد.
4- اگر اثبات شود که چک بدون قید تاریخ صادر شده است: در اینگونه موارد دارنده چک معمولا شخصا اقدام به درج تاریخ روی چک می کند اما اگر بتوان ثابت کرد که صادرکنده تاریخ را هنگام صدور چک ننوشته است؛ باز چک حقوقی است و صادرکننده مجازات کیفری نمی شود.
5- اگر وصول چک مشروط باشد: این شرط اگر در متن خود چک ذکر شده باشد که نیازی به اثبات ندارد اما در غیر اینصورت می توان آن را طی قولنامه یا شهادت شهود یا قرارداد و یا صورت جلسه ای ثابت کرد. مثلا خریداری که وصول مبلغ چک را منوط به انتقال سند می کند.
6- اگر بتوان ثابت کرد که چک برای یک معامله نامشروع یا ربوی صادر شده است.
7-اگر 6 ماه از تاریخ صدور چک بگذرد و دارنده چک برای وصول آن به بانک مراجعه نکند و یا اینکه شش ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت (یعنی گواهی برگشت چک) بگذرد و دارنده چک شکایت نکند– اگر شش ماه از تاریخ ص: این چک حقوقی است و صادرکننده را نمی توان مجازات کیفری کرد.
به غیر از 7 موردی که در بالا ذکر شد، در بقیه موارد چک کیفری است یعنی می توان علیه صادرکننده چک شکایت کرد و او را مجازات کیفری نمود.
نکته:
حقوقی شدن چک به معنی بی اعتبار بودن آن نیست بلکه چک ارزش خود را دارد و تنها تفاوت آن با چک کیفری این است که نمی توان صادرکننده چک را مورد تعقیب کیفری قرار داد یا او را مجازات کیفری کرد اما به هرحال سندی است که نشان دهنده طلبکار بودن دارنده آن است و می توان براساس آن توقیف اموال صادرکننده را تقاضا کرد و دادگاه هم می تواند صادرکننده را به پرداخت مبلغ چک محکوم کند مگرآنکه صادرکننده چک بتواند ثابت کند که اصلا طلبی وجود ندارد و یا اینکه چک برای یک معامله ربوی صادر شده است و یا اینکه دارنده چک طلبکار نیست و حقی ندارد. البته تنها شکایت کیفری برای وصول وجه چک کافی نیست زیرا در صورتی که این دعوی به نتیجه برسد تنها صادرکننده چک به مجازات حبس محکوم می شود و دادگاه حکمی در مورد طلب دارنده چک صادر نمی کند. بنابراین در هردومورد چک کیفری و حقوقی لازم است دارنده چک با تکمیل دادخواست و رعایت تشریفات دادرسی مطالبه طلب کند.
منبع
وکیل یار
نکته :
ثبت نام و عضویت میز کار
